İklim değişikliği, sıfır emisyon hedefleri ve yeşil geçiş süreçlerinin haneler, çalışanlar ve toplumun farklı
kesimleri üzerinde derin ve çok boyutlu etkilere yol açacağı konusu dünyada olduğu kadar ülkemizde de
en önemli sorun alanlarından birini oluşturmaktadır. Özellikle yeşil ekonomiye geçiş, toplumun bazı
kesimleri için ciddi riskler taşımakta; yeterince hazırlıklı olmayan veya gerekli donanımdan yoksun
gruplar, geçim kaynaklarını kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalmaktadır. Kadınlar, gençler ve
benzeri kırılgan gruplar, mevcut ekonomik ve sosyal yapılar içinde zaten bir dizi zorlukla mücadele
ederken, yeşil geçiş süreci bu grupların üzerindeki olumsuz etkileri daha da derinleştirebilecektir. Bunun
yanı sıra, düşük vasıflı işçiler gibi yeşil geçişten kaynaklanan mesleki değişimlere adapte olma becerileri
sınırlı olan diğer grupların da bu süreçten daha fazla zarar görme ihtimali bulunmaktadır.
Türkiye’nin ekonomik dönüşümüne entegre edilen iklim hedefleri, potansiyel olarak daha yüksek
büyüme ve istihdam fırsatları yaratma kapasitesine sahip olsa da, özellikle geçişe uğrayacak sektörlerde
önemli zorluklar ve belirsizlikler doğurabilecektir. Daha yeşil ve sürdürülebilir üretim yöntemlerine
geçişin sağlanacağı bazı sektörlerde yeni istihdam fırsatları ortaya çıkarken, diğer sektörlerde mevcut
işlerin tehlikeye girmesi söz konusu olabilecektir. Bu bağlamda, yeşil geçişin etkileri, yalnızca çevresel
sürdürülebilirlik ile sınırlı kalmayıp, aynı zamanda sosyal yapının temellerine de ciddi şekilde etki
edecektir.
Yeterli desteğin sağlanmaması durumunda, hâlihazırda kırılgan olan veya işgücü piyasalarından
dışlanmış gruplar, iklim değişikliği ve yeşil geçiş sürecinin olumsuz sonuçları nedeniyle daha da
savunmasız hale gelecektir. 2023 verilerine göre Türkiye’de kadınların yalnızca %31,3’ü istihdam
edilmekte olup, bu oran, OECD ortalaması olan %63,2’nin oldukça gerisindedir. Bu bağlamda, yeşil
geçişin yarattığı yeni iş fırsatlarından kadınların dışlanma riski oldukça yüksektir. Ancak, bu sürecin
doğru yönetilmesi durumunda, yeşil geçiş yalnızca savunmasız gruplar için zorluklar yaratmakla
kalmayıp, aynı zamanda yeni fırsatları da sunabilir. Özellikle savunmasız grupların, yeşil ekonomide
yaratılacak yeni iş alanlarına erişimini sağlamak, onları yoksulluktan kurtarma noktasında önemli bir
adım olacaktır.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Kalkınma Ajansları aracılığı ile uygulanan Sosyal Kapsayıcı
Yeşil Geçiş Projesi (SoGreen), bu hedeflere ulaşmak için önemli bir platform sunmaktadır. Proje ile
sağlanacak finansman, Kalkınma Ajanslarının mevcut destek mekanizmaları aracılığıyla 81 ilde
kapsayıcı yeşil dönüşüm temasına uygun çeşitli projeleri desteklemek için 7 yıl süreyle kullanılacaktır.
Başta kadınlar ve gençler olmak üzere yeşil dönüşüm sürecinde ön plana çıkan dezavantajlı gruplara
yönelik yeşil geçim kaynakları olanaklarının geliştirilmesi için tasarlanan SoGreen Projesi ile yeni iş ve
istihdam alanlarının yaratılması ve sosyal kapsayıcılığın artırılması hedeflenmektedir. Projenin birinci
bileşeni, kadınlar ve gençlerin ekonomik fırsatlara daha iyi erişimini sağlamayı hedeflerken, yeşil geçiş
süreçlerine katkı sağlayacak faaliyetler için geri ödenebilir finansman ve hibe desteği sunmaktadır.
SoGreen Projesi kapsamında yalnızca, Avrupa Birliği (AB) 2020 yeşil taksonomi düzenlemesinin altı
çevresel hedefinden biriyle uyumlu olan alt proje teklifleri desteklenecektir. Bu bağlamda, projenin
birinci bileşeni, mevcut ve yeni yararlanıcıların, yeşil geçiş sürecine katkı sağlayan ekonomik fırsatlar
yaratmalarını teşvik edecektir. Söz konusu faaliyetler arasında; (a) enerji ve malzeme verimliliğini
artırmayı, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını teşvik etmeyi, sera gazı emisyonlarını azaltmayı
amaçlayan mevcut yeşil teknolojilerin kullanımını destekleme; (b) yeşil dönüşümü kolaylaştıracak veya
yeşil tüketim modellerine hizmet edecek yeni iş ve hizmet modelleri geliştirme; (c) iklim değişikliği ve
doğal afetlere karşı dayanıklılığı artırmak amacıyla sel riskini azaltma, verimli havalandırma ve soğutma
sistemleri ile tedarik zinciri risklerini yönetme gibi çeşitli faaliyetler yer almaktadır.
9
T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı koordinasyonunda faaliyet gösteren İpekyolu Kalkınma Ajansı
(İKA) TRC1 Düzey 2 Bölgesi’ni kapsayan Gaziantep, Adıyaman ve Kilis illerinde faaliyet
göstermektedir. TRC1 Düzey 2 Bölgesi’nde bölgesel ve yerel kalkınmanın hızlandırılması,
sürdürülebilir kalkınma yaklaşımlarının benimsenmesi, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarının
azaltılması amacıyla bölge planlarını hazırlamak ve bunların uygulanmasını sağlayacak projelere destek
olmak, bölgenin kırsal ve yerel kalkınma ile ilgili kapasitesinin geliştirilmesine katkıda bulunmak,
bölgedeki tüm paydaşlar arasında bölgesel kalkınmaya dayanak sağlayacak motivasyonu sağlamak,
paydaşların kurumsal kapasitelerinin artırılmasına yardımcı olmak Ajansın temel görevleri arasında yer
almaktadır.
TRC1 Bölge Planı (Gaziantep, Adıyaman ve Kilis illerini kapsayan) 2024-2028 döneminde
sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda şekillendirilmiş ve çevresel duyarlılık yüksek bir vizyon
benimsemiştir. 2024-2028 TRC1 Bölge Planı vizyonu “Toplumsal ilişkiler ağı güçlü, riskler ve afetler
karşısında dirençli, ekonomik olarak gelişmiş ve yeşil, çok yönlü fırsatlar bölgesi, Yenilik Yolu;
İpekyolu” olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda güncel eğilimler, paradigmalar, ulusal hedef ve
stratejilerle uyum gözetilerek dört stratejik öncelik ortaya konulmuştur. Bu öncelikler;
Öncelik 1 : Çok Yönlü, Yenilikçi ve Dayanıklı Ekonomik Büyümenin Sağlanması
Öncelik 2: Sürdürülebilir Yaşam Alanları ve Temiz Ekolojik Yapının Geliştirilmesi
Öncelik 3 : Etkin Yönetişim ve Toplumsal Kalkınmanın Güçlendirilmesi
Öncelik 4 : Afet Sonrası Yerleşimlerin Yeniden Yapılanması olarak belirlenmiştir.
Bölgenin sanayi yoğunluğu ve üretim kapasitesi döngüsel ekonomi uygulamaları için kritik bir dönüşüm
alanı olarak değerlendirilmektedir. Bu kapsamda, üretim süreçlerinde kaynak verimliliğinin artırılması,
atıkların yeniden kullanımının ve geri dönüşümünün teşvik edilmesi ile çevreye duyarlı teknolojiler
yaygınlaştırılması hedeflenmektedir. Bölge Planı, doğrusal ekonomi modelinden çıkılarak kaynakların
döngüsel biçimde yönetilmesini, atıkların üretime yeniden kazandırılmasını ve yeşil büyümenin
desteklenmesini öncelikli hedef olarak belirlemiştir.
İpekyolu Kalkınma Ajansı’nın bölgede uygulayacağı İkiz Dönüşüm: Dijital ve Yeşil Gelecek Sonuç
Odaklı Programın genel amacı “TRC1 Bölgesinde yeşil ve dijital dönüşüm girişimleriyle sürdürülebilir
döngüsel ekonomiyi sağlamak, üretkenliği artırmak, akıllı şehir gelişimini teşvik etmek, kurumsal ve
beşeri sermayeyi güçlendirmek ve bölgesel işbirliğini güçlendirmek” olarak belirlenmiştir. Genel amacı
gerçekleştirmek üzere belirlenen özel amaçlar;
Özel Amaç 1: Verimlilik temelli uygulamalar, üretimin dijital teknolojilerle entegrasyonu ve akıllı
şehircilik çözümlerinin geliştirilmesiyle dijital dönüşümün yaygınlaştırılması
Özel Amaç 2: Sürdürülebilir üretim ve tedarik zincirleri, atık yönetimi ve kaynak verimliliği
uygulamalarının yaygınlaştırılarak yeşil dönüşümün güçlendirilmesi
Özel Amaç 3: Dijitalleşme ve yeşil dönüşüm süreçlerinde insan kaynağının yetkinliklerinin
geliştirilmesi
Özel Amaç 4: İşbirliği ağları oluşturarak, ikiz dönüşüm süreçlerinde bilgi paylaşımı ve yenilikçi
çözümlerin teşvik edilmesi olarak belirlenmiştir.
İkiz Dönüşüm Sonuç Odaklı Program, TRC1 Bölgesi’nin sürdürülebilir kalkınmasını hedefleyen
stratejik bir yol haritası olup, yeşil dönüşüm ve döngüsel ekonomi temel eksenlerden biridir. Programın
10
genel amacı, yeşil ve dijital dönüşüm yoluyla sürdürülebilir döngüsel ekonomiyi sağlamak, kaynak
verimliliğini artırmak ve sanayinin çevresel etkilerini azaltmaktır.
1.2. Desteğin Tanımı ve Yasal Dayanak
Programa ilişkin yasal dayanak ve Program kapsamında desteklenecek faaliyetlerin sunulması, seçilmesi
ve uygulanması ile ilgili kurallar:
15/07/2018 tarih ve 30479 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4 sayılı Bakanlıklara Bağlı, İlgili,
İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname),
T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı ve Dünya Bankası arasında 22.10.2024 tarihinde imzalanan
SoGreen ikraz anlaşması,
SoGreen Projesi uygulama esaslarını içeren Proje Uygulama Rehberi (POM), Finansal Destek
Rehberi (FSM) ile Çevresel ve Sosyal (Ç&S) Yönetim ile ilgili dokümanlar,
Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği (Yönetmelik), ve
Kalkınma Ajansları Destek Yönetimi Kılavuzu (DYK) hükümleri esas alınarak belirlenmiştir.
Yeşil Fırsatlar: Kadın ve Genç Odaklı Dönüşüm Programı (SGA-H), Ajansın başvuru rehberine uygun
projelere Hızlandırıcı Hibe Desteği sağlamak suretiyle sağlayacağı mali destek programıdır.
İlgili Yönetmeliklere göre hazırlanan rehberlerde Ajanslar, destek programlarına başvuru yapabilecek
kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların niteliklerini, destek konusu öncelik alanını, destek limitlerini,
seçim ve değerlendirme kriterlerini ve destek programına ilişkin diğer hususları belirler.
Bu programa ilişkin usul ve esaslar, Yeşil Fırsatlar: Kadın ve Genç Odaklı Dönüşüm Hızlandırıcı Hibe
Desteği Programı Başvuru Rehberi’nde (Başvuru Rehberi) detaylıca açıklanmıştır. Bu sebeple, programa
proje başvurusu yapacak tüm paydaşların başvuru rehberini dikkatlice okumaları gerekmektedir.
Başvuru sahipleri başvuruda bulundukları andan itibaren ilgili mevzuat hükümlerini ve bu rehberde yer
alan bütün hususları kabul etmiş sayılırlar.
1.3. Programın Amaçları ve Öncelikleri
SoGreen Projesinin hedefi yeşil dönüşüme katkıda bulunmaları ve bundan faydalanmaları için kadınların
ve gençlerin ekonomik fırsatlarını iyileştirmektir.
Hızlandırma Programının genel amacı; TRC1 Bölgesi’nde faaliyet gösteren mikro/küçük işletmeler,
kooperatifler ve üretici birliklerinin yeşil dönüşüme konu faaliyetlerinin Türkiye Sosyal Kapsayıcı Yeşil
Geçiş (SoGreen) Projesi önceliklerine katkı sağlayacak şekilde desteklenmesidir.
Hızlandırma Programının özel amacı ise TRC1 Bölgesi’nde kadın ve genç odağında; iklim değişikliğine
uyum kapasitesinin arttırılması, döngüsel ekonomiye geçişin güçlendirilmesi, sürdürülebilir yeşil
faaliyetler ve çevre dostu teknolojilere geçişin hızlandırılması konularında istihdam ve ekonomik
kazanımlarının arttırılmasıdır.
Bu Programın önceliği, AB 2020 Yeşil Taksonomi Tüzüğü’nün aşağıda belirtilen altı çevresel hedefinden
en az biriyle uyumlu olan faaliyetlerin desteklenmesidir:
İklim değişikliğinin azaltılması
İklim değişikliğine uyum
Su ve deniz kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı
11
Döngüsel ekonomiye geçiş
Kirliliğin önlenmesi ve kontrolü
Biyoçeşitliliğin ve ekosistemlerin korunması ve restore edilmesi
Yeşil dönüşümden daha fazla etkilenecek kadınlar ve gençler başta olmak üzere kırılgan grupların
istihdamını artırmaya veya daha iyi işlerde çalıştırılmasına imkân sağlayan proje önerilerine
değerlendirmede ilave puan verilecektir:
1) Mikro ve küçük ölçekli işletmeler için: İşletmenin kadınlar veya gençler tarafından sahip olunması
veya yönetilmesi:
a) Aşağıdaki şartlardan en az birini sağlayan işletemlere ilave 4 puan verilecektir:
i) Kadınlara/gençlere ait veya hâkim ortaklığı kadınlara/gençlere ait olan işletmeler,
ii) Kadınlar/gençler tarafından yönetilen işletmeler,
iii) Çalışanlarının %50’sinden fazlası kadın/genç olan işletmeler.
b) Sahibi kadın ve genç olan işletmeler ile proje ortağı olunması durumunda ilave 1 puan
verilecektir.
2) Kooperatif ve üretici birlikleri için: Kooperatif ve üretici birliklerinde kadınların/gençlerin
yönetimde yer alması veya temsili:
a) Aşağıdaki şartlardan en az birini sağlayan kooperatifler/üretici birliklerine ilave 4 puan
verilecektir:
i) Kadınlar/gençler tarafindan yönetilen kooperatifler/üretici birlikleri,
ii) Üyelerinin %50’sinden fazlası kadın/genç olan kooperatifler/üretici birlikleri.
b) Üyelerinin yüzde 50’sinden fazlası kadın/genç olan kooperatifler/üretici birlikleri ile proje
ortağı olunması durumunda ilave 1 puan verilecektir.
3) Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmaları (SEGE) verilerine göre 4, 5 ve 6
kademelerinde yer alan ilçelerden gelen tekliflere 3 puan verilecektir.
4) Yeni işler yaratma potansiyeli: 1 yeni istihdam içeren proje tekliflerine 2 puan; 2 ve üzeri istihdam
içeren proje tekliflerine 4 puan verilecektir.
5) Daha iyi işler yaratma potansiyeli: Başvuru sahibinin mevcut personel sayısının en az %5’ine
proje faaliyetlerinin yapılabilmesi için gereken eğitimleri aldırarak, personelinin yeni beceri
kazanmasını sağlayacak olan proje tekliflerine 1 puan verilecektir.
1.4. İpekyolu Kalkınma Ajansı Tarafından Sağlanacak Mali Kaynak
Bu program kapsamında desteklenecek projeler için tahsis edilen toplam kaynak tutarı 35.000.000
TL’dir.1 İpekyolu Kalkınma Ajansı, bu program için ayırdığı kaynakları kısmen veya tamamen
kullandırmama hakkını saklı tutar.
1 Bu tutar, Yönetmeliğin 21 inci maddesinin sekizinci fıkra hükmü saklı kalmak kaydıyla, başvuru dönemi dışında, artırılamaz ya da azaltılamaz.
Başvuru dönemi içinde yapılacak değişiklikler ise ajans internet sitesinde yayımlanır ve uygun iletişim araçları ile ilgililerine duyurulur.
12
Desteklerin Tutarı
Bu program çerçevesinde verilecek destekler aşağıda belirtilen asgari ve azami tutarlar arasında
olacaktır:
Asgari tutar: 600.000 TL
Azami tutar: 2.000.000 TL
Mikro ve küçük işletmelerin yararlanıcısı olduğu projelerde, destek miktarı proje maliyetinin %
50’sinden az ve %75’inden fazla olamaz. Kooperatifler ve üretici birliklerinin yararlanıcısı olduğu
projelerde ise destek miktarı proje maliyetinin % 75’inden az ve % 90’ndan fazla olamaz.
Bu değerlerin dışında kalan destek taleplerini içeren projeler değerlendirmeye alınmayacaktır. Bütçenin
kalan tutarı, sözleşmeyi imzalayan taraf olması sebebiyle, Başvuru Sahibi tarafından eş finansman olarak
karşılanmalıdır. Sözleşmeyi imzalayan taraf olması sebebiyle, eş finansman yükümlülüğü yararlanıcının
kendi taahhüdü hükmünde olup, yerine getirilmemesi durumunda yararlanıcı bizzat sorumlu olacaktır.
Ayni katkılar eş finansman olarak kabul edilmez.
Programın mantıksal çerçevesinin sunumunda aşağıda yer alan tablo kullanılır.